หลักสูตร ธรรมาภิบาลเพื่อการพัฒนาอุดมศึกษา UGP ครั้งที่ 2

หลักสูตร ธรรมาภิบาลเพื่อการพัฒนาอุดมศึกษา
University Governance Programme: UGP
จากสถานการณ์ปัญหาธรรมาภิบาลที่เกิดขึ้นในวงการอุดมศึกษาไทยในปัจจุบัน ไม่ว่าจะเป็นปัญหาในประเด็นๆ สำคัญดังต่อไปนี้ อันได้แก่ การร้องเรียนเกี่ยวกับความไม่โปร่งใสในบริหารจัดการ การได้มาซึ่งผู้บริหารระดับสูงของสถาบันอุดมศึกษา ได้แก่ การสรรหาอธิการบดี และการได้มาขององค์ประกอบของสภา หรือ ปัญหาเกิดจากโครงสร้างของฝ่ายบริหารและสภามหาวิทยาลัยซึ่งตามกฎหมาย รวมทั้ง ขาดผู้รับผิดชอบหลักในการกำกับธรรมาภิบาลของสถาบันอุดมศึกษา สิ่งเหล่านี้คือเครื่องสะท้อนถึงการกำกับดูแลที่ไม่มีประสิทธิภาพและประสิทธิผลของสภามหาวิทยาลัยและการบริหารมหาวิทยาลัย ย่อมสงผลถึงภาพลักษณ์ของมหาวิทยาลัยและวงการอุดมศึกษาไทย

นำมาและส่งผลให้มีการใช้มาตรา 44 เข้าระงับปัญหา ซึ่งเป็นทางแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้าเพื่อแก้ไขปัญหาการดำเนินงานของมหาวิทยาลัยให้ได้รับการสะสางและนำไปสู่กระบวนการที่ถูกทิศถูกทางแก่มหาวิทยาลัยนั้นๆ และเพื่อให้มหาวิทยาลัยดำเนินงานต่อไปได้อย่างถูกต้อง หลักสำคัญของการแก้ไขปัญหาในระยะยาวคือ การสร้างธรรมาภิบาลให้ เกิดขึ้นในมหาวิทยาลัยอย่างแท้จริง ซึ่งเป็นสิ่งสำคัญที่จะตอบโจทย์และก่อให้เกิดในการบริหารสถาบันอุดมศึกษาบรรลุไปสู่ผลสำเร็จได้อย่างยั่งยืน

กรอบแผนอุดมศึกษาระยะยาว 15 ปี ฉบับที่ 2 (พ.ศ. 2551-2565) ซึ่งเป็นแผนแม่บทกำกับการพัฒนาอุดมศึกษาของไทย โดยคณะรัฐมนตรีมีมติเห็นชอบเมื่อวันที่ 15 มกราคม 2551 ได้กำหนดว่า “ธรรมาภิบาล และการบริหารจัดการ (governance and management) เป็นปัจจัยสำคัญที่มีผลกระทบโดยตรงต่อการพัฒนามหาวิทยาลัย และอุดมศึกษาในภาพรวม กล่าวคือ หากสถาบันอุดมศึกษามีกลไกการกำหนดทิศทางที่ดีและก้าวหน้า พร้อมการขับเคลื่อนโดยการบริหารคนที่มีประสิทธิภาพแล้ว ภารกิจของมหาวิทยาลัยก็สำเร็จลุล่วงไปได้ บทบาทและความรับผิดชอบขององค์กรสูงสุดในที่นี้คือ “สภามหาวิทยาลัย” มีความสำคัญต่อความเจริญของสถาบัน และผลผลิตที่ดี….”

กรอบแผนอุดมศึกษาระยะยาวฯ ยังได้กำหนดแนวทางการพัฒนาธรรมาภิบาล และการบริหารจัดการอุดมศึกษา โดยการจัดตั้งองค์กรหรือกลไกพัฒนาผู้กำกับนโยบาย และผู้บริหาร ในลักษณะเดียวกับสมาคมส่งเสริมสถาบันกรรมการบริษัทไทย (Thai Institute of Directors : IOD) เพื่อทำหน้าที่พัฒนาผู้บริหารตั้งแต่กรรมการสภามหาวิทยาลัย ไปจนถึงผู้บริหารระดับสูงของมหาวิทยาลัย โดยดำเนินการจัดฝึกอบรม ให้ความรู้ จัดเยี่ยมชม สร้างเครือข่ายเวทีแลกเปลี่ยนความคิด และสนับสนุนการสร้างองค์กร และนวัตกรรมการบริหารนโยบายและการจัดการ

“สถาบันธรรมาภิบาลมหาวิทยาลัย” ได้จัดตั้งขึ้นภายใต้สถาบันคลังสมองของชาติ มูลนิธิส่งเสริมทบวงมหาวิทยาลัย เพื่อเป็นองค์กรพัฒนาธรรมาภิบาลและการบริหารจัดการร่วมกับสำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษาตามแนวทางที่กำหนดไว้ในกรอบแผนอุดมศึกษาระยะยาว 15 ปี ฉบับที่ 2 (พ.ศ. 2551-2565) สถาบันฯ จึงได้จัดหลักสูตร “ธรรมา ภิบาลเพื่อการพัฒนาอุดมศึกษา” (University Governance Program : UGP) สำหรับกรรมการสภามหาวิทยาลัยขึ้น เพื่อให้กรรมการสภามหาวิทยาลัยได้มาแลกเปลี่ยนความคิดเห็นร่วมกันเกี่ยวกับการทำหน้าที่การกำกับดูแลมหาวิทยาลัยอย่างมีประสิทธิภาพตามหลักธรรมาภิบาลและการบริหารจัดการที่ดี ตลอดจนได้แลกเปลี่ยนเรียนรู้ประสบการณ์ สร้างเครือข่ายความร่วมมือ และความเข้าใจอันดีระหว่างกัน

เนื้อหาหลักสูตร

มีการปรับเนื้อหาเพื่อให้กระชับและมีการนำแนวทางการตรวจสอบการบริหารมหาวิทยาลัยใน 5 มิติ ตามการประชุม OECD (Organization for Economic Co-operation and Development) ซึ่งเป็นการยึดกรอบการพิจารณาจากหลักการธรรมาภิบาล (Good Governance) และอัตตาภิบาล (Self Governance) ได้แก่ มิติความรู้ พันธกิจและเป้าหมาย (Mission and Goals) มิติด้านการจัดการ (Management) มิติด้านความเป็นอิสระ (Autonomy) มิติด้านความรับผิดชอบ (Accountability) มิติการมีส่วนร่วม (Participation)

สถาบันคลังสมองของชาติ เล็งเห็นประโยชน์และความสำคัญดังกล่าว จึงนำรูปแบบดังกล่าวมาประยุกต์ใช้ และมีรายละเอียดดังนี้

• Overview
  • ภาพใหญ่ของอุดมศึกษาไทย การปฐมนิเทศผู้เข้าร่วมหลักสูตรฯ ในหัวข้อ “บทบาทของสภามหาวิทยาลัยในฐานะสภาผู้กำกับ (Governing Board) ที่พิทักษ์ธรรมาภิบาล (Good Governance)”
  • บริบท พันธกิจ และเป้าหมาย (context, Mission, and Goals)
  • ทิศทางบริหารมหาวิทยาลัย (Management Orientation) (การบริหารงานบุคคล/ การจัดการด้านการเงินและทรัพย์สิน/ การบริหารความเสี่ยง/ มหาวิทยาลัยกับคดีพิพาทในศาลปกครอง )
  • ความเป็นอิสระ (Autonomy) (การกำหนดเป้าหมาย นโยบาย และแนวทางในการพัฒนามหาวิทยาลัย/ คุณภาพวิชาการ
• How to?
  • ความรับผิดชอบ (Accountability) (กฎหมายและวิธีปฏิบัติที่ควรทราบ/ ผลประโยชน์ทับซ้อน)
  • การมีส่วนร่วม (Participation) (ระดมความคิดเห็นเพื่อกำหนดกลยุทธ์ โดยใช้กรณีศึกษาในการนำกระบวนการเชิงปฏิบัติการ)
• Practice
  • กรณีศึกษา Best & Bad Case อาจผนวกในเรื่องการสรรหาอธิการบดีและคณบดี
  • Do & Don’t
• Monitoring การติดตามและประเมินผล ผู้เข้าร่วมหลักสูตรเพื่อให้ได้ผลลัพธ์ที่ดี (Out Come)